İlk kuruluş adı "Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi (Türk Keneşi-Türk Konseyi)" olan TDT'nin temelleri, 3 Ekim 2009'da Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye tarafından imzalanan Nahçıvan Anlaşması ile atıldı.
Ortak tarih ve kültürel değerlere sahip Türk dünyasının entegrasyonunu hedefleyen TDT, üye ülkelerle ekonomiden politikaya, eğitimden kültüre, savunmadan güvenliğe, ulaştırmadan gümrüğe, turizmden spora kadar birçok alanda işbirliği için zemin oluşturuyor.
Halihazırda bölgesel ölçekte tanınırlığı artan TDT, bu yıl itibarıyla 4,25 milyon kilometrekare toprak ve yaklaşık 160 milyon nüfusa sahip üye ülkeleriyle Türk dünyasının ortak gücü olan ve jeopolitik nüfuzunu artıran uluslararası bir teşkilat haline geldi.
İstanbul'da 12 Kasım 2021'de düzenlenen Devlet Başkanları 8. Zirvesi'nde, Türk Konseyi adının "Türk Devletleri Teşkilatı" olarak değiştirilmesi uluslararası arenada Türk dünyasında entegrasyon sürecinde yeni bir dönemin başlangıcı olarak yorumlandı.
Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkiye ve Özbekistan'ın tam üye olduğu TDT'de Türkmenistan, Macaristan ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) gözlemci statüsünde yer alıyor.
Merkezi İstanbul'da bulunan TDT, Devlet Başkanları Konseyi, Dışişleri Bakanları Konseyi, Aksakallar Konseyi, Kıdemli Memurlar Komitesi ve Sekretaryadan oluşuyor.
Bunun yanı sıra TDT, Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi (TÜRKPA), Türk Akademisi, Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY), Türk Yatırım Fonu ve Türk Kültür ve Miras Vakfı gibi işbirliği mekanizmalarının çatı kuruluşu görevini üstleniyor.
TDT, Birleşmiş Milletler (BM) başta olmak üzere Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) ve Dünya Gümrük Örgütü (WCO) gibi çok sayıda uluslararası örgütle de ortaklık yürütüyor.
Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de temsilcilik açan TDT, bu adımla gözlemci üyesi Macaristan'ın yanı sıra AB, AGİT, OECD ve Vişegrad Grubu gibi kurumlarla ilişkilerini güçlendirmeyi ve Avrupa’daki görünürlüğünü artırmayı hedefliyor.
"Türk Dünyası-2040 Vizyonu Belgesi" ile geleceğe yönelik stratejik hedeflerini belirleyen TDT, karşılıklı güven ortamını pekiştirmeyi, siyasi dayanışmayı güçlendirmeyi, ekonomik ve teknik işbirliği imkanlarını artırmayı, beşeri ilişkileri sağlamlaştırmayı ve Türk dünyasının tarihi-kültürel mirasını kayıt altına almayı amaçlıyor.
TDT, 16 yılda yalnızca devlet kurumları değil aynı zamanda kardeş toplumlar arasında da kaynaşmayı sağladı.
Ortak kuruluşların faaliyetleri halkların ortak değerlerine ilgiyi artırırken, en son Türk Akademisinin Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonunun 34 harften oluşan Ortak Türk Alfabesi üzerinde uzlaşıya vardığı haberi Türk dünyasında büyük sevinçle karşılandı.
TDT Zirvesi, "Bölgesel Barış ve Güvenlik" temasıyla toplanacak
Kuruluşundan bu yana devlet başkanları düzeyinde 11 zirve düzenleyen TDT, 12'nci zirvesini "Bölgesel Barış ve Güvenlik" temasıyla 7 Ekim'de Azerbaycan'da gerçekleştirmeye hazırlanıyor.