Türkiye’nin en büyük adası olan Gökçeada’da, 15 yıldır sürdürülen arkeolojik kazılar sonucu Ege adalarının en erken tarım ve hayvancılığa dayalı köy yerleşimi ortaya çıkarıldı. Uğurlu-Zeytinlik Höyüğü’nde yapılan çalışmalar, sadece Türkiye için değil, Avrupa'nın tarih öncesi dönemi açısından da kritik bilgiler sunuyor.
Kazılar, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün izni ve desteğiyle, 2009 yılından bu yana Akdeniz Üniversitesi adına Prof. Dr. Burçin Erdoğu başkanlığındaki ekip tarafından yürütülüyor. Höyük ilk olarak 1998 yılında tespit edilmişti.
Neolitik Döneme Ait En Eski Yerleşimlerden Biri
Uğurlu-Zeytinlik Höyüğü, Doğu Ege adalarında şimdiye dek tespit edilen en erken Neolitik Çağ yerleşmesi konumunda. Kazılar, bölgedeki ilk yerleşimin M.Ö. 6800-6600 yılları arasına, yani Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ’a ait olduğunu gösteriyor. Bu dönemde henüz çanak çömlek yapılmamış, yaşam büyük ölçüde tarım ve hayvancılıkla sürdürülüyordu.
Altı Katmanlık Bir Zaman Yolculuğu
Kazı çalışmalarında ortaya çıkarılan altı kültür katmanı, yerleşimin binlerce yıllık evrimini gözler önüne seriyor:
- VI. Kültür Katı (MÖ 6800–6600): Çanak çömleksiz Neolitik dönem
- V. Kültür Katı (MÖ 6500–5900): İlk çanak çömleklerin ortaya çıktığı dönem
- IV. Kültür Katı (MÖ 5900–5500): Neolitik Çağın son evresi
- III. Kültür Katı (MÖ 5500–4900): Neolitik’ten Kalkolitik’e geçiş, şehirciliğe dair ilk izler
- II. Kültür Katı (MÖ 4500–4300): Yerleşimin son evresi
Özellikle III. Kültür Katı, Gökçeada’da ilk şehirleşme örneklerinin görüldüğü dönem olarak öne çıkıyor.
Çanak Çömlek, Metalürji ve Anıtsal Mimari
Uğurlu-Zeytinlik yerleşmesinde çanak çömlek yapımı, metal işçiliği (metalürji) ve anıtsal mimarinin Ege adalarında ilk kez bu kadar erken bir tarihte görüldüğü ortaya kondu. Bu özellikleriyle yerleşme, Ege Adaları, Anadolu ve Balkanlar arasındaki kültürel ve ekonomik ilişkilerin anlaşılması açısından anahtar bir arkeolojik merkez olarak değerlendiriliyor.
Avrupa’nın Neolitik Dönemine Işık Tutuyor
Kazılar, Avrupa’daki Neolitik yaşam biçiminin kökenlerini anlamaya yönelik ipuçları da sunuyor. Tarım, hayvancılık, yerleşik hayat ve zanaatların gelişimi konularında Uğurlu-Zeytinlik Höyüğü, yalnızca Gökçeada’nın değil, tüm Kuzey Ege’nin arkeolojik haritasını yeniden çiziyor.
